Sięgając po alkohol, nie zastanawiamy się nad problemami, które mogą z tego wynikać. Przeciwnie, oczekujemy korzyści – poprawy nastroju, uatrakcyjnienia codzienności, relaksu czy przezwyciężenia swoich wewnętrznych barier, jak np. nieśmiałości. Dosyć powszechne są także twierdzenia dotyczące zdrowotnego wpływu alkoholu na organizm („lampka koniaku jest dobra na krążenie”). Tymczasem alkohol jest trucizną i każda ilość wypitego alkoholu jest ryzykowna. Oczywiście w większości przypadków spożywanie małych dawek alkoholu nie pociąga za sobą widocznych szkód zdrowotnych czy społecznych. Nie każdy, kto pije alkohol musi stać się alkoholikiem. Ale ani picie gatunkowych alkoholi, ani picie tylko piwa, poziom wykształcenia czy dobre wychowanie nie chronią przed uzależnieniem od alkoholu.
Czym więc zatem jest uzależnienie od alkoholu? Uzależnienie jest chorobą, a co za tym idzie można ją precyzyjnie zdiagnozować, tj. ma swoje określone objawy, oraz można i należy ją leczyć. Jest to choroba przewlekła, mająca swoją dynamikę rozwoju (fazy rozwoju uzależnienia), a także jest to choroba nieodwracalna – pewne procesy zachodzące w organizmie osoby uzależnionej są nieodwracalne, czego konsekwencją jest to, że nie ma powrotu do picia kontrolowanego. Natomiast możliwe jest skuteczne leczenie osób uzależnionych od alkoholu, tak, aby umożliwić im długotrwałe powstrzymywanie się od alkoholu oraz wpłynąć na znaczącą poprawę jakości ich życia w różnych obszarach funkcjonowania.
Uzależnienie jest chorobą bio – psycho – społeczną polegającą na nieodwracalnej utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. Uzależnienie wywołuje zmiany w funkcjonowaniu fizjologicznym, emocjonalnym i poznawczym. Towarzyszą mu szkody zdrowotne, psychologiczne i społeczne. Jest to choroba prowadząca do ograniczenia długości i pogorszenia jakości życia.
Zgodnie ze Światową Klasyfikacją Chorób, Urazów i Przyczyn Gonów (Edycja X) wyróżniamy następujące objawy uzależnienia od alkoholu:
– silna, nieodparta potrzeba spożywania alkoholu („głód alkoholu”)
– upośledzona zdolność kontrolowania picia (trudności w unikaniu rozpoczęcia picia, trudności w zakończeniu picia, w kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu, a także koncentracja uwagi na alkohlou)
– zmieniona tolerancja na alkohol – ta sama dawka alkoholu nie przynosi oczekiwanego efektu. Początkowo pojawia się stopniowa konieczność zwiększania dawek wypijanego alkoholu, w efekcie rozwoju choroby następuje efekt zmniejszenia tolerancji na alkohol, tj. szybciej pojawiają się efekty upojenia alkoholowego
– występowanie objawów abstynencyjnych w sytuacji obniżenia poziomu alkoholu we krwi – drżenie mięśniowe, wzmożona potliwość, niepokój wewnętrzny, nierównomierna akcja serca, biegunka, wymioty, drażliwość, bezsenność, obniżenie łaknienia, stany lękowe. Charakterystycznie jest też sięganie przez osoby uzależnione po kolejne dawki alkoholu (tzw. klinowanie) lub leki uspakajające czy nasenne dla złagodzenia efektów zespołu abstynencyjnego. W fazie chronicznej uzależnienia w efekcie odstawienia alkoholu mogą pojawić się urojenia i omamy (psychoza alkoholowa) lub/i padaczka alkoholowa. Objawy zespołu abstynencyjnego pojawiają się zazwyczaj w ciągu kilku godzin po odstawieniu alkoholu i w zależności od zaawansowania choroby mogą utrzymywać się od jednego do kilkunastu dni
– postępujące zaniedbywanie alternatywnych do picia zainteresowań, przyjemności i zachowań (koncentracja życia wokół picia)
– uporczywe kontynuowanie picia alkoholu mimo wiedzy o ponoszonych szkodach
Diagnoza uzależnienia wymaga potwierdzenia występowania 3 z 6 opisanych objawów w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Tak jak napisane jest to wyżej, nie każdy, kto sięga po alkohol, jest osobą uzależnioną Warto się jednak zastanowić, czy wzór mojego picia nie rodzi zagrożenia, które wymagałoby interwencji bądż zmiany. Wyróżnia się trzy podstawowe wzory spożywania alkoholu, które wymagają interwencji:
Ryzykowne spożywanie alkoholu – jest to picie nadmiernych ilości alkoholu nie pociągające za sobą negatywnych konsekwencji, przy czym można oczekiwać, że utrzymanie obecnego modelu picia doprowadzi do pojawienia się trudności czy kłopotów w różnych obszarach funkcjonowania
Picie szkodliwe – jest to taki wzór picia, który powoduje szkody zdrowotne, fizyczne bądź psychiczne, również psychologiczne i społeczne, przy czym nie można jeszcze rozpoznać uzależnienia od alkoholu
Uzależnienie od alkoholu – jest następstwem długotrwałego szkodliwego spożywania alkoholu, w którym picie uzyskuje pierwszeństwo nad zachowaniami, które kiedyś były dla osoby pijącej ważne.
Fazy rozwoju uzależnienia od alkoholu:
Faza wstępna prealkoholowa – trwająca od kilku miesięcy do kilku lat, zaczyna się od konwencjonalnego stylu picia. Człowiek odkrywa, że picie alkoholu nie tylko daje przyjemne doznania, ale także łagodzi przykre stany emocjonalne. Picie nie stanowi jednak jeszcze problemu.
Faza ostrzegawcza – zaczyna się w momencie pojawienia się coraz częstszych epizodów upijania się oraz luk pamięciowych – palimpsestów. Wzrasta tolerancja na alkohol.
Faza krytyczna – picie staje się coraz częstszą przyczyną nieporozumień i kłopotów w różnych obszarach funkcjonowania. Nasila się upośledzenie kontroli picia. Obniża się tolerancja na alkohol.
Faza chroniczna – zaczyna się wraz z wystąpieniem wielodniowych ciągów picia. Alkohol staje się najważniejszym elementem życia. Faza ta prowadzi do śmierci na skutek uzależnienia od alkoholu.